Her hafta Dünya'da Merkez Bankaları bilançoları ile ilgili bilgilendirmeler yayınlarlar. Ülkemizde de Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası her hafta genel durumla ilgili tablolar vasıtasıyla bilgi yayınlarlar.

Genel olarak bilançodaki bilgiler dolaşımdaki paradan özel sektör borçlanma seviyelerine kadar bilgileri içerir. Pandemi süreciyle birlikte tüm ülkeler parasal genişleme politikalarına geçiş yaptılar. Yapılan destekleri hem ülkemiz açısından hem de diğer ülkeler açısından yazılarımda paylaştım. Genişletici para politikası öncesinde bazı kavramları paylaşmak istiyorum.

Para politikası ülkelerde merkez bankaları aracılığıyla genel ekonomik dengeyi sağlayabilmek adına uygulanan stratejilerdir. Genişletici ve daraltıcı olmak üzere oluşturulan politikalar direk olarak faiz, enflasyon, tüketim ve tasarruf gibi faktörlere direk etki eder. Genel olarak para politikası amaç ve hedeflerini şu şekilde özetleyebiliriz.

  • Ekonomik büyüme amacı
  • Fiyat istikrarı sağlamak (Enflasyona yön vermek)
  • Döviz kuru ve faiz oranı istikrarı sağlamak
  • Tam istihdam düzeyine ulaşmak

Ana amaç olan ekonomik sürdürülebilirlik çerçevesinde Merkez bankaları bir takım araçlar kullanarak hedeflerine ulaşmak için strateji belirlerler. Para politikasında kullanılan araçları da şu şekilde özetleyebiliriz.

  • TCMB Faiz Oranları
  • Açık Piyasa İşlemleri
  • Zorunlu Karşılık Oranları
  • Reeskont Oranları
  • Döviz İşlemleri

Para arzı kısa tanımıyla ekonomide dolaşan toplam para miktarıdır. Bir ekonomide ekonomik birimlerin kısa vadeli ödemelerini gerçekleştirmek için kullanabilecekleri toplam paranın miktarı da denilebilir. Mevduatlar, fonlar, menkul kıymetler gibi ekonomi araçları para arzı içerisinde yer alır.

Ekonomide M harfi ile temsil edilen para arzı dar anlamda ve geniş anlamda olmak üzere iki şekilde açıklanmaktadır. Dar anlamlı para arzı dolaşımda bulunan para miktarı ile vadesiz banka mevduatlarını ele alırken, geniş anlamlı para arzı dar anlamlı para arzına ek olarak vadeli mevduatları da kapsamaktadır.

M0: Dolaşımdaki para - Banka Kasalarındaki Para
M1: M0 + TL ve YP Vadesiz Mevduat
M2: M1 + TL ve YP Vadeli Mevduat
M3: M2 + Repo ve Para Piyasası Fonları + Bankalarca İhraç Edilen Menkul Kıymetler şeklinde değerlendirilmektedir.

Genişletici Para Politikası

TCMB genişletici para politikası ile piyasada bulunan para arzını arttırma yoluna gider. Genellikle yatırımları arttırma ve yatırımların artmasıyla beraber işsizliği ve durgunluğu azaltmaya yönelik amaçlarla genişletici para politikası uygular. Piyasada bulunan para arzı arttırılarak faiz oranları düşürülür. Faiz oranları aşağıya doğru bir seyir aldığında yatırımcılar, yatırımlarını arttırmaya ve planlarını gerçekleştirme yoluna gider. Ayrıca piyasada arzın, talepten çok yüksek olması gibi oluşan durgunlukları talebi arttırarak ortadan kaldırmaya çalışır. İşsizlik gibi durumları da doğrudan etkiler.

Tüm açıklamalarla birlikte paylaştığım tabloda ülkedeki para hareketini haftalık olarak görme şansımız mevcut. Dolayısıyla bir çok alanda parasal genişleme ile birlikte hanehalkı ve iş insanlarının genel reaksiyonlarını görmüş oluruz.