Hac ibadetini ve etkisini tahlil ederek, haccın hikmetlerine vakıf olurken, bir ibadetin kul üzerindeki etki nedenlerini de öğrenmiş olabiliriz.
1- Haccın doğal ve yaygın bir propagandası var. Hacca giden ve hacdan gelen için törenler yapılmakta, hacı adayı veda ziyaretleriyle kendisini ve haccını teşhir etmektedir. Döndüğünde de adeta bir ibadet gibi hacı ziyareti yapılmakta, hacının içini boşaltacağı hatıraları dinlenmektedir. Bir de buna hacca yamanan hediyeleşmeyi de ilave edebiliriz. Bu da haccı dilden dile dolaşan bir ibadet haline getirmektedir.
Mekke ve Medine menşeli olmadıkları halde, 'hacıya mahsus hediyelik eşya' kültürünün oluşmasını basit göremeyiz. Nihayetinde böyle bir ortam haccı eda edeni farklı bir Müslüman konumunda tutmaktadır. Doğal olarak da hac farizasını yapan bir Müslüman, kendisini daha derli toplu göstermek zorunda hissetmektedir.
Hac için kuraya katılma zorunluluğunun getirilmiş olması dahi haccın lehine bir propaganda vesilesi olmaktadır. Mali bir birikim ve şansa kalmış bir kura ortamı etki alanı için önemlidir.
2-Hac, ömürde bir kere ve bir ayı geçmeyen bir zaman diliminde yerine getirilebilmektedir. Bir ay diş sıkma ile karşılığı cennet olan bir vazife katlanılır kabul edilmektedir.
3-Haccın karşılığı olarak beklenilen sevabın net ifadelerle anlatılması, adeta haccı ve cenneti kestirme bir yoldan buluşturmaktadır. Hacı olan bir mü'min de bu kestirme yolu, yıllarca süren namaza göre kendine daha yakın hissedebilmektedir.
Ancak burada bir meselenin tashih edilmesinde yarar vardır:
Hac vazifesini eda edecek mü'minlere haccı anlatan hocalar ve diğer görevliler, haccın sevabından ısrarla söz ederler. Bu arada haccı, sevabı kesin yükü hafif hale getiren üslubu tercih etmeleri yaygın bir uygulamadır. Halbuki haccın da namaz gibi ayrıntıları, ifsat edenleri vardır. Otobüsle Arafat'a gitmiş olmak zahiren hac olabilir. İçine bakıldığında ise namazdan daha kolay olduğu söylenemeyecek kadar tafsilatı vardır.
4- Mekan değişikliğinin atılıma etkisi büyüktür. Mekke'nin uzaklarda ve zor ulaşılır bir yer olmasının haccın heyecanına heyecan kattığı şüphesizdir.
5-Hac ibadetinin eda edildiği mekanlardaki milyonlarca mü'minin maksadı aynıdır. Aynı yerde, aynı günde, aynı maksatla buluşmuş milyonların birbirlerine büyük bir heyecan desteği verdiği dikkate alınmalıdır. Namaz için de bir ev halkının, bir iş yeri çalışanlarının aynı heyecanı taşıdıklarını düşündüğümüzde namazın daha farklı bir ibadet olarak algılanabileceğini idrak ederiz. İyi arkadaş ve cemaat kavramları bir kere daha dikkat alanımıza girmiş olmaktadır.
6-Hac ibadeti esnasında hacılar, Mekke ve Medine'nin konumu nedeniyle kendilerini Allah'ın murakabesine daha yakın hissederler. Meleklerin hatalarını yazmada daha seri olduklarını düşünürler. Evet, Mekke için bazı hassasiyetler gösterilmesi imani bir tavırdır. Ancak sabah namazının ihmal edildiği bir yer neresi olursa olsun, Allah'ın murakabesinin bizimle olduğu bir yerdir şuurunun yokluğu ciddi bir eksikliktir.
7-Haccın ifsadı halinde tekrarı imkansız bir nimetin elden gideceğine inanmanın da hactaki titizliğe katkısı vardır. Evet, bu anlayış da doğrudur. Ama kaçan bir sabah namazının da tekrarı teminat altında değildir. (Devamı Haftaya İnşaallah...)
