Katran organik maddelerden kuru damıtma yoluyla elde edilen, sıvı yağ kıvamında, kara renkte, ağır is kokulu, suda erimeyen bir maddedir.
Karaçam, kızılçam, ardıç ve sedir gibi reçineli ağaçların kapalı ocaklarda yakılarak elde edilen özsuyunun damıtılmasıyla elde edilir.
Anadolu'da medikal amaçlı üretimi M.S. I. Yüzyıla kadar uzanmaktadır.
Hayvanın aşırı yem yediği durumlarda bir miktar içirilip bağırsakları temizlenir.
Apseli durumlarda apseli bölgeye sarılarak apsenin patlaması sağlanır. Şap Hastalığında, hayvanların ayak ve deri yaralarında, bit sinek, kene, gibi dış parazitlerden korunmak için kullanılır.
Hayvanların boynuz ve gagalarındaki kırıklarda kırılan bölge ve çevresine sürülerek, yara kapanana kadar böceklenmesi önlenir.
At ve öküz arabalarının tekerleklerinde, gemicilikte kerestenin böceklenmesi ve çürümesine karşı kullanılır.
Ev ve işyerlerimizin çatılarında kullanılan kerestenin baş kısımlarına katran sürülerek ağacın rutubet alması ve haşerattan korunması amaçlanırdı.
Aynı şekilde ağır kokusu yüzünden yılan, akrep, fare gibi hayvanların yuvalanmaması için de kullanılırdı.
Akdeniz bölgemizde katran ağacının dip tarafında kesici bir aletle yara açılır, buraya bir kap konulur veya asılır, bilhassa yaz günleri ağacın salgı yapması beklenirdi.
Bölgemizde ise ardıç ve çam ağaçlarının yetiştiği ormanlık bölgelerde, özel olarak hazırlanmış ocaklarda yakılarak damıtma yöntemi ile katran elde edilirdi.
Günümüzde geleneksel yöntemlerle katran elde edilmesi yok denecek kadar azalsa da, üniversitelerimizde, gelişmiş ülkelerin üniversiteleri ile işbirliği yapılarak katran üzerine bilimsel çalışmalar hız kazanmıştır.
Kaynakça : Ahmet Avcı, Rahşan Özen Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Veterinerlik Dergisi 30.01.2016, http://www.edebiyat.biz/akademi/1792 (30.12.2015 Ali Rıza Yalgın Halk Çalışmaları)
RESİM: KATRAN KAZANI, KATRAN OCAĞI
