SORU: İşverenin hakları nelerdir?
CEVAP: İslam temelde prensip olarak rekabete dayalı serbest ekonomi sistemini ve serbest iş rejimini benimsemiş ve bu konuda düzenleyici hükümler getirmiştir.
İşçinin sürekli olarak yarınına güvenle bakması, işin süreklilik arzetmesine ve işverenin ayakta durmasına bağlıdır. Bu yüzden İslam işverene birtakım görevler yüklerken ona bazı haklar da tanımıştır. Bu hakları aşağıdaki maddelerde toplayabiliriz:
a) İşçinin işi bizzat yapması.
b) İşi iyi ve sağlam yapması. Hadislerde şöyle buyurulur: "Biriniz bir iş yapınca, onu en sağlam ve en iyi şekilde yapması Allah'ın sevdiği bir davranıştır."12 "Allah mesleğinde becerikli olan sanatkarı sever."13 "İki günü eşit olan aldanmıştır."14
c) İşçi ve memurun mesai süresinde sürekli olarak çalışması:
İşçi saat, gün, hafta, ay veya yıl gibi süre üzerinde akit yapılarak işe alınmışsa, mesai süresince iş yerinde bulunmak ve iş verildiği sürece ma'kul ve ma'ruf ölçü içinde devamlı çalışmak zorundadır. Ancak işe hazır olduğu halde kendisine iş verilmezse ücretinden bir kesinti yapılamaz.
Kur'an'da şöyle buyurulur: "Allah'a itaat ediniz. Peygamber'e ve sizden olan iş sahiplerine de itaat ediniz."15 "Akitlerinizi tam olarak yerine getiriniz."16
Hadiste şöyle buyurulur: "Müslümanlar kendi aralarında belirledikleri şartlara uyarlar. Ancak helalı haram, haramı helal kılan şart bunun dışındadır."17
Hadiste şöyle buyurulur: "Tasarruf yetkisine sahip olup da, emanet edilen şeyleri gönül hoşluğu ile tam olarak, emredildiği yerlere veren güvenilir, Müslüman veznedar, tasadduk edenlerin ecrini alır."18
SORU: İşçinin tazmin sorumluluğu var mıdır?
CEVAP: İşçi ve memurun tasarruf alanındaki demirbaşlar, makine, alet ve edevat emanet hükmündedir. Onun bu konu ile ilgili sorumluluğu Mecelle'de şöyle düzenlenmiştir:
"İşçinin kural dışına çıkması (teaddi) veya kusurlu hareket etmesi sonucunda, sorumluluğu altındaki mal telef olsa tazmin etmesi gerekir." (Mad. 607). "İşçinin kural dışına çıkmış sayılması işverenin emrine açıkça veya delalet yoluyla aykırı davranmasıdır." Mesela; sürünün sahibi çobana "hayvanları şu yere götür, orada otlat, başka yere götürme" dediği halde çoban başka meraya götürse "kural dışına çıkmış (teaddi)" olur. Bu yerde hayvan telef olursa ödemesi gerekir. (Mad. 608)
Dipnotlar: 12) Suyuti, el-Camiu's-Sağir, II, 286. 13) Suyuti, a.g.e, II, 290. 14) Acluni, Keşfu'l-Hafa, II, 233. 15) en-Nisa, 4/ 59. 16) el-Maide, 5/ 71. 17) Buhari, İcare, 14, Akdıyye, 12. 18) Buhari, Zekat, 25.
ALTINOLUK 2004 - Ekim, Sayı: 224, Sayfa: 040
