4-İshak Paşa Külliyesi ve Çevre Düzenlemesi-2: İshakpaşa Külliyesi çevresinde yer alan merkez mezarlığında medfun bulunan ve eşi Sultan Hatun türbesi'nin giriş kapısına göre doğu cephesi duvarı yakınında ve de türbe dışında yer alan İshak Paşa'ya ait mermer lahit ve şahidelerinden oluşan mezar da sökülerek kaldırılmış; mezara ait lahit ve şahide taşları, zevcesi Sultan Hatun Türbesi'ne nakledilmiştir.
1937 Yılında İnegöl kasaba merkezinde yapılan bu düzenlemeler sırasında İnegöl Belediye Bedesten'inin doğu kapısının-girişe göresol kenarında yer alan ve geçmiş yllara ait simge niteliği taşıyan "saat kulesi"nin üst kısmı, yıkılarak iptal edilmiştir. Buna karşın yeni belediye hizmet binası önüne -demir boru üzerine monte edilmiş- büyük bir Meydan Saati, konmuştur.
İshakpaşa Zevcesi Tacünnisa Sultan Hatun Türbesi, İnegöl Belediyesi'ne bağlı olarak halka hizmet veren İshakpaşa Halk Kütüphanesi'nin deposu haline getirilmiştir.Diğer yandan İshakpaşa Kervansarayı, yeni baştan dizayn edilerek, İshakpaşa İlk Öğretim Okulu haline getirilirken vakfa ait dükkanlar, şahıs malı haline dönüştürülmüştür.
Kaldırılmış olan İshakpaşa Merkez Mezarlığı'nın cadde ve sokakla irtibatlı güney ve batı cephelerine, şahıs mülkü halinde, sıra dükkanlar yapılmıştır. İshakpaşa Medresesi'nin, dershane bölümü, halk kütüphanesi olarak, halka hizmet ederken "hücre" bölümleri, bazı esnaf ve sanatkarlar tarafından işğal olınmuş; ardından da ticari amaçlar ile kullanılmıştır.
1965-1966 yılına gelindiğinde cami içinde ve dışında taban zemini düşürülmüş; pencere boşlukarının kemerli alın kısmları, ilk yapısında olduğu gibi sağırlaştırılmıştır.Diğer yandan pençerelerin, dikdörtken şeklini alan gövde kısımları mermer söve içine alınarak klasik bir tarzda dizayn edilmiştir.Cami dış bahçesinde yer alan halka ve esnafa hizmet veren helalar ile Türk Ocağı olarak inşa edildiği halde uzun yıllardan bu yana "Akşam Kız Sanat Okulu" olarak kullanımakta olan iki katlı bina da kaldırılarak "Çınarlar Altı Çay Bahçesi" ile 1937 Yılında park haline getirilmiş olan İshakpaşa Camii dış avlusu, birleştirilmiştir.
Bu arada cami'in sağ arka köşesinde "altıgen kaidesi", sağlam olarak ayakta duran minarenin de gövde, şerefe ve külah kısmı tamamlanmıştır. Medrese ve türbe, işğalden arındırılarak-aslına uyğun tarzda- onarılmıştır.
1937 Yılında yerinden sökülerek ürbe içinde muhafaza altına alınmış olan İshak Paşa'nın mezarına ait mermer lahit ve şahide taşları, 1965-196 yıllarında yapılan bu onarım sırasında İshakpaşa zecvcesi Sultan Hatun Türbesi'nin iç kısmı, yeniden dizayn edilmiştir.
Tabii burada korunmakta olan İshakpaşa mezarıa ait mermer lahit ve şahide taşları da birleştirilerek, türbe içinde "muhdes" yeni bir İshak Paşa mezarı oluşturulmuştur. Şüphesiz bunun yanı sıra eşi Tacünnisa Sultan Hatun ile kızları Şehzade ve Hafza hatunlara ait mezarlar da yeni baştan dizayn edilmiştir.
İşğalden kurtarılarak aslına uyğun bir şekilde onarılan İshakpaşa Medresesi de sosyal, kültürel ve de diyani hizmetlere tahsis olunmuştur. Yapılan bütün bu çalışmaların her safahasında İnegöl kökenli Bursa millet vekili Ahmet Türkel 'in ve de İnegöl Belediye Başkanı Ahmet Akyollu'nun, önemli katkıları olmuştur.
Bu iki hizmet adamın gayretleri ile İnegöl İshakpaşa Camii'ni ve Türbesi'nin çevresini kapatan dükkanlar, kamulaştırılarak ortdan kaldırılmıştır. Bu arada Akşam Kız Enstitüsü'nün öğretim yaptığı İnegöl Türk Ocağı binası, kaldırılmış ve bu alanlar, yukarıda ifade olunduğu üzere, Çınarlar Altı Çay Bahçesi ile birleştirilmiştir.1977 Yılı sonrasında İnegöl yerel yönetim başkanlığını üstlenen her belediye başkanı, İshakpaşa Külliyesi ve yakın çevresi ile yakinen ilgilenmiştir.
RECEP AKAKUŞ HOCANIN ESERİNDEN
DÜZENLEYİP YAYINA HAZIRLAYAN
AYHAN BAYRAKTAR
