1389 yılında Amasya sancakbeyi Yıldırım Beyazıt (1389-1402) tarafından Amasya beylerinden "Şadgeldi" ailesine mensup Îsa Bey'e dirlik olarak verilen İnegöl'deki Îsa Viran köyü ile ilgili tahsis, Sultan II. Beyazıt (1481-1512)'ın, saltanatının son yıllarında, muhtemelen" kıyamet-i suğra" diye isimlendirilen korkunç depremden sonraki günlerde kaldırılmış ve İshak Paşa kethüdası Sinan Bey'e mülk olarak tahsis olunmuştur.
Devlet katında yeni bir statü kazanan Sinan Bey, tam yetkili bir kişi olarak İnegöl'de yeni bir imar faaliyetine girişmiştir . İşe Merkez Mahalle'den başlayarak önce Yıldırım Beyazıt'ın inşa ederek halkın hizmetine sunduğu hamamın bitişiğine ikinci bir hamam daha yaptırmıştır. Ardından da aynı arsa üzerine kendi adına yeni bir cami ve bir de sıbyan mektebi inşa ettirmiştir.
Fetihten bu yana İnegöllülere hizmet vermiş, fakat 1509 yılı depreminde tahrip olmuş olan Zaviyeli Mescid arsası üzerine yeni bir "tekke zaviye" ve yola cepheli çevresine de -tekke ve zaviyenin işletme giderlerini karşılamak üzere- dört adet dükkan yaptırarak halkın hizmetine sunmuştur.
Diğer yandan Domaniç'i, İnegöl'e bağlayan yörük yolu üzerinde Diğrihi Çayırı mevkiinde: İnegöl ve İnegöllülerin emniyet ve güvenliğini sağlamak üzere konuçlandırılmış olan askeri nitelikli "yaya- birliği"nin çevresinde bir yerleşim alanı oluşmuştur. Bu yeni yerleşim alan, "Yenice Mahallesi" adıyla İnegöl kasabası'na dahil edilmiştir.
Hamza beyzade Derviş Mehmet Bey tarafından Yenice mahalle merkezine Noktacı K?sım Efendi adına yeni bir zaviyeli tekke mescidi inşa ettirilerek halkın hizmetine açılmıştır.
Bursa Beyi ve İnegöl'ün "timar-eri" Derviş Mehmed Bey aracılığı ile Şeyh Noktacı K?sım Efendi, İnegöl'e davet olunmuş ve takriben 1512-1514 yılları arasında Noktacı K?sım Efendi, Bursa'dan İnegöl'e gelip adına kurulan tekke ve zaviyede irşat hizmetine başlamıştır.
Mali yönden-İnegöl kasaba merkezi, Sinan Bey Mahallesi, Cami-i Kebir Mahallesi, İmaret-i İshak Paşa ve Yenice Mahallesi olmak üzere dört mahalli üniteye ayrılmıştır. Şüphesiz "İmaret-i İshak Paşa" denilince dükkan, iş yeri ve pazar yerlerinden oluşan ticaret bir ticaret bölgesi anlaşılmalıdır.
Diğer yandan Sinan Bey, kendisine mülk olarak tahsis olunan köy ve mezraayı, İnegöl'de ve Yenişehir'e bağlı Köprü Hisar'da yaptırmış olduğu hayri tesislerin işletme masraflarını karşılamak üzere vakfetmiştir.
Evvelce Orhan Gazi'nin, Merkez Mahalle'deki Zaviyeli Mescid'e, işletme masraflarını karşılamak üzere tahsis edilmiş olan İrmiyaz'daki İldenizoğlu Çiftliği, bu kerre Noktacı K?sım Efendi'ye tahsis olunmuştur.
Sinan Bey Mahallesi'ndeki tekke ve zaviyenin işletme giderleri ise Sinan Bey tarafından zaviye çevresinde inşa ettirilmiş olan dükkan kiralarından karşılanmıştır. İnegöl'de Cami-i Kebir Mahallesi'nde yer alan Cuma Camii'nde görev yapacak olan hatibe de ayrıca bir "hizmet dirliği"nin tahsis olunduğu kaydedilmiştir. Bu hizmetin de o dönemde Mevlana Yakub Efendi tarafından ifa olunduğu anlaşılmaktadır.
RECEP AKAKUŞ HOCANIN ESERİNDEN
DÜZENLEYİP YAYINA HAZIRLAYAN
AYHAN BAYRAKTAR
