İnegöl'de İshak Paşa Camii ve Külliyesi çevresinde yerleşip sanat ve ticaretle meşgul olan İshak Paşa azadlıları, uzunca yıllar, Tekalif-i Divaniye adı verilen devlet vergisinden de muaf tutulmuşlardır. Ancak, güçlenerek İnegöl ekonomisinde söz sahibi olmaya başladıklarında devlet, üzerlerindeki muafiyeti kaldırmış ve vergi almaya başlamıştır.
İSA ÖREN
Bu arada İshak Paşa kethüdası, Sofu Hacı Sinan Efendi, dirayeti ve hizmetleri ile şöhret bulmuş ve "Bey" lakabı ile anılmaya başlamıştır. Nüfuz ve etkisi o kadar artmıştır ki -evvelce- İshak Paşa'nın dedesi İsa Bey'e dirlik olarak verilmiş olan İsaören Köyü, Sinan Bey'e dirlik olarak tahsis olunmuştur.
İshak Paşa Külliyesi, Kethüda Sinan Bey'in nezaretinde uzun yıllar verimli bir şekilde -vakıfın şartları doğrultusunda-hizmet vermiştir.
İshak Paşa'nın oğullarından Şadi Bey, Yavuz Selim'in yakınında bulunmuş ve Yavuz Selim, daha, Trabzon Sancak Bey'i iken O'na intisap eylemiş olduğu için Şadi Bey, Yavuz Selim'in en güvendiği devlet adamlarından biri olmuştur.
BİGA VE SELANİK İLE TARİHİ BAĞIMIZ
Son görevi, Amasya Sancak Beyliği'dir. Kendisine, Çanakkale-Biga yöresinde dirlik tahsis edildiği için Şadi Bey ve oğlu İbrahim Bey, oraya yerleşmiştir. Halen Biga'da mahalle ve mescidleri, ibadete açık bulunmaktadır.
Görüldüğü üzere zaman içinde İshak Paşa'nın çocukları, İnegöl coğrafyasından yavaş yavaş uzaklaşmışlar ve buradaki hayri tesislerin yönetimi, azadlılarından kethüdası Sinan Efendi'nin, eline geçmiştir.
İshak Paşa'nın ahfadı ise İstanbul-Selanik ve Çanakkale-Biga üçgeninde yaşamışlar ve -zamanla-İnegöl ile tarihi bağlarını kesmişlerdir.
İNEGÖL'DE "SADIK-ZADELER
Onların bıraktığı boşluğu, İshak Paşa vakıflarının nazırı olan Sinan Bey, doldurmuştur ki daha sonraki bölümlerde görüleceği üzere Sinan Bey ve soyu İnegöl'de "Sadık-Zadeler" diye anılacaktır.
SELANİK'TE İSHAKPAŞA İZLERİ
İshak Paşa'nın, ömrünün son yıllarında ve Selanik Valisi iken burada yaptırdığı İshak Paşa Alaca İmaret Camii, üstlendiği fonksiyon itibariyle,Selanik'teki sosyal dokuyu derinden etkilemiştir.
1482 yılında inşa edilmiş olan bu mabed, bünyesine aldığı üniteler ile yoksula ve muhtaç kişilere yönelik bir hizmet yüklenmiştir.
Selanik Külliyesi'nde medrese ve kervansaray ünitesi bulunmamaktadır. İnegöl'deki imarette ise mabedin dışında müstakil kervansaray ve müstakil medrese bulunmaktadır.
SALI HAMAMI
İshak Paşa'nın Ankara'da, İstanbul'da, Edirne'de ve Selanik'te yaptığı bütün hayri tesisler arasında hamam bulunduğuna göre İnegöl'de kurmuş olduğu en görkemli tesis ve imaret bünyesinde hamamın olmaması düşünülemez.
Bundan dolayı; İnegöl'deki İshak Paşa tesisleri arasında hamam ünitesinin bulunduğu kesindir. Halk arasında "Salı Hamamı" denen hamam, İshak Paşa Hamamı'dır.
İSHAKPAŞA KÜTÜPHANESİ
İshak Paşa'nın İnegöl'de medrese inşa ettirmesinin yanı sıra; bir de kütüphane tesis eylemesi, son derece anlamlıdır.
Hele Bedre Deresi'ni, terkos-sistemi ile içme-suyu olarak İnegöl'e getirmiş olması, şehircilik açısından, incelenmeye değer bir durumdur.
Zevcesi Sultan Hatun ile birlikte kurduğu hayri tesislerin bağrında ebedi uykusunu uyumakta olan İshak Paşa'ya ve O'nun muhterem eşi Sultan Hatun'a minnetler sunuyor ve en içten dileklerim ile rahmet diliyorum
