İnegöl'ün eski belediye başkanlarından Refik Tabakoğ-lu'nun pederi Merhum Tevfik Tabakoğlu ile yaptığım bir sohbet sırasında o, bana "Cırgıt Hoca"nın oğlu Hafız Mehmed Emin Efendi'den mahalle mektebinde okuduğunu söylemiştir.

Aynı zamanda İnegöl Belediye Başkanlarından Merhum Nuri Doğrul Bey'in de İnegöl'ün en eski aileleri arasında yer aldığını ifade eylemiştir. İnegöl'de yaşadığım 1950-1953 yılları arasında hıfız hocam olan Hafız Mehmed Çuhadar'ın yakın ev komşusu olan Nuri Doğrul'u yakından görme fırsatım olmuştu. 1935 yılında yapılan milletvekili seçiminde Bursa milletvekili olarak seçilen ve de Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne ilk kadın milletvekili olmuştur.

Şekibe Akkavuk (İnsel) Hanım Efendi de soy kütüğü açısından Nuri Doğrul'un mensup olduğu İnegöl'ün eski ailelerinden "Sadıkzadeler" sülalesine mensuptur. Yine o yıllarda Cırgıt Hoca'nın torunu olan M. Faik Ergun'u da Gazipaşa İlk Okulu Baş Öğretmeni ve İnegöl Maarif Memuru olarak tanımıştım. Dedesi Cırgıt Hoca, muhtemelen, yaptığı vasiyet gereği, K?sım Efendi Türbesi'ne defnedilmiştir kanaatini taşıyorum.

"Koca müftü" lakaplı Hasan Fehmi Aslan Efendi'ye gelince o da bu dönemde İnegöllülerin, din konusunda aydınlatılması hususunda büyük hizmetler yapmıştır.

Vuku bulan "Fetva Savaşları"nda Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi Hoca'nı n fetvasını benimseyerek "kuva-yı milliye teşkilatı"nı gönülden benimsemiş ve de savunmuştur. Muhtemelen Noktacı K?sım Efendi'nin, 1496 yı- lında kaleme aldığı ve yüz yıllar boyunca Hamza Bey'in oğlu Derviş Mehmed Bey tarafından kendisine tahsis olunan İnegöl'deki tekkesinde tedris eylemiştir.

"Cevahirü'l-Ahbar" adlı kitabından esinlenerek Koca Müftü Hasan Fehmi Aslan Hoca Efendi de İnegöl halkını din konusunda aydınlatmak üzere "Cevahirü'l-Ahkam" adını verdiği bir ilmihal kitabını kaleme almıştır. Onun bu kitabını İnegöl'ün eşrafından Manifaturacı Merhum Hacı Nezir Dürüst tarafından bastırılmasını sağlayarak halka dağıtmıştır.

Merhum Hacı Nezir Dürüst tarafından Merhum Hacı Ali Kılıc'a hediye edilen bu kitaptan bir nüsha, sağlığında Hacı Ali Kılıç tarafındanözelkütüphanemeintikalettirilmiştir. Sultan Süleyman devrinde ve 1535 yılında vefat eden Noktacı K?sım Efendi, söz konusu kitabını -bir nevi ders kitabı olarak- uzun yıllar tekkesinde tedris eylemiş ve devrinin şartları içinde halkın dini bilgi ihtiyacını karşılamıştır. Kendisine ve tekkesine, uzun yıllar, Hamza Bey'in oğlu Derviş Mehmed Bey finans kaynağı olmuştur.

Daha sonraki yıllarda ise "Tabakzadeler" ve "Demircizadeler" bu hizmeti, üstlenmişlerdir. Camiin tapu senedinde görüldüğü üzere cami çevresinde yer alan binaların tümünde "Tabakzadeler" kaydı müşahede olunmaktadır. Demircizadelerden Ali Rıza Efendi ise K?sım Efendi Camii'nde İmamet hizmeti yapan vazifeliye ücret olarak ödenmek üzere gayr-i menkul bağışında bulunarak bir vakıf tesis eylemiştir.

Türbe kütüphanesinde muhafaza edilirken "İnegöl Kent Müzesi" envanterine aktarılmış olan iki adet "Cevahirü'l-Ahbar" nüshasından dibace ve ketebe bölümü eksik olup 700 sayfadan oluşan nüsha, Demircizadelerden Abbas Ağa adına istinsah edilmiştir.

RECEP AKAKUŞ HOCANIN ESERİNDEN

DÜZENLEYİP YAYINA HAZIRLAYAN

AYHAN BAYRAKTAR