Çan, genellikle metalden yapılan, içindeki bir dil ya da tokmakla kenar ucuna vurulduğunda çınlayan içi boş bir araç. Çancılığın her kültürde belirlenmiş bir yeri var. Anadolu insanı çanı bir iletişim aracı çancılığı da bir meslek olarak kabul etmiştir.
Çobanın kulağı çanın sesinde olur. Koyunların çan sesi gecenin sessizliğinde çok uzak mesafelerden duyulur. Bursa ve çevresinde Türk Yunan Mübadele döneminde getirilen Rumeli'de bir fabrikanın ürettiği çanlar tercih edilirdi. Rumeli çanlarının sesi yağmurda da karda da değişmezdi.
Çocuk beşiklerinde uyutma ve eğlendirme aracı, atların eyerleri, başlıklarında ve at arabalarında, av köpeklerinde bir süs aracı, koyun ve keçilerin boynunda bir haberleşme aracı olarak yerini almıştır. Günümüzde küçük ziller olta balıkçıları tarafından uyarı aracı olarak kullanılmaktadır.
Çan yapımında kullanılan aletler sac makası, çan çekici, dövme taşı, dövme halkası, örs, perçim (çanın kenarlarını birleştirip sağlamlaştırmak için takılan bir çividir). Çan'ın ana malzemesi sac'dır. Bu saclar tabaka halinde alınır, yapılacak çanın ebadına göre sac makasıyla kesilir.
4-5 tanesi üst üste konulur ve yumuşatmak için ateşe verilir. Ocaktan çıkarılıp dövme halkasına konularak çan çekici ile dövülerek şekil verilmeye başlanır. Saclar dövüldükçe kadeh ve tas şeklini alır. Dövme işlemi saclar istenilen şekli alana kadar devam eder.
Bu parçalardan ya iki tanesi birleştirilerek çan meydana getirilir ya da yekpare adı verilen tek parçadan oluşan çan yapılır. Tek parçadan yapılacak çanın dövülmüş sacı alınır, hafifçe ağız kısmı birbirine yaklaştırılır ve iki kenarı yaklaştırılır örse konulur ve çekiçle birleştirilir.
Çanlarda sesin iyi olması görünüşten önemlidir. En son olarak dili takılan çanın sesinin uygun biçimde olması için usta o sesi bulana kadar çanı döver. İki parçadan oluşturulan saclarda ise perçinlenerek çan şekli oluşturulur, diğer bütün işlemler aynıdır.
Günümüzde Anadolu'da bakırdan dövme ve pirinçten dökme olarak yapımı devam etmektedir. Yaygın olarak bilinen çan çeşitleri; top çan, deve çanı, yassı(iki dilli) çan, keçi çanı(tıngırak) ve dökme çandır.
Kaynakça : Ekrem Hayri Peker Çanlar Kimin İçin Çalıyor Şehrengiz Prusa Haziran-Temmuz 2016 Yıl 7 sayı 75-76 sayfa 42-50,
