İlgili resim

Açıklanan enflasyon verileri tüm kesimlerde ciddi sorgulamalara neden oldu. Piyasada fiyat artışları yaşanırken nasıl oluyor da tek haneli enflasyonu bulabiliyoruz gibi birçok soru tüm sohbetlerin ana konusu diyebiliriz. Burada kısaca nasıl olduğunu paylaşacağım.

Ekonomik verileri hesaplarken ya da açıklarken bir takım hesaplamalar yapılır. Bu hesaplamalar mevcut koşullar içerisindeki veriler kaynak alınarak yapılır. Bu hesaplamaları cari açık, büyüme, ihracat, Gayrisafi Yurtiçi Hasıla gibi bir çok isimler duyuyoruz.

Tüm bu hesaplamaları yaparken mevcut durumun analiz edilebilmesi için bazı koşullar ya da bazı yıllar kıyaslanabilmesi ve doğru tespit yapılabilmesi adına referans alınır. Veriler açıklanırken de baz yıl hesabı ya da baz etkisi gibi kavramları duyarız. Peki nedir bu baz yıl ve baz etkisi?Bir yıla ya da döneme ait veri hesaplamasına mevcut durumun kıyaslanabilmesi için sabit tutulan döneme yada yıla Baz yıl /Baz Dönem denir. Baz Etkisi ise iki dönem arasında bir değişim hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması durumunda değişimin hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade etmektedir.

Örnek verirsek 2015 yılı Nisan ayı yıllık enflasyonu hesaplanırken, bir önceki senenin aynı ayı olan 2014 Nisan'ı verisine bakılacaktır. (Yani geçen sene bu zamanda neydi diye bakılır) Değişimi görmek için 2015 yılı Nisan ayı tüketici endeksinin 2014 yılı Nisan ayı tüketici endeksine göre yüzde değişimine bakılmaktadır. 2014 yılı Nisan ayında tüketici endeksi normal ortalamalara göre çok daha düşük bir oranda artmış ise, 2015 yılı Nisan ayında yıllık enflasyonu yükseltici bir baz etkisi görülecektir.Aynı şekilde 2016 yılı Kasım ayı enflasyonu hesaplanırken 2015 yılı Kasım ayına bakılacaktır. 2015 Kasım ayı ortalamalardan daha yüksek bir değişim göstermişse bu sefer de düşürücü/düşük baz etkisi görülecektir.İktisadi veriler hesaplanırken hangi yıl ya da verinin baz alındığı belirtilmektedir. İşte bizlerin bugün ekonomi verilerinde yaşadığımız konu da budur. Kıstas olarak aldığımız yıl bizim mevcut durumumuzu aydınlatacaktır.

İlk olarak tüketici fiyat endeksini görelim. Bu endeksteEylül 2019'da 418 maddeden 42 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 292 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 84 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşmiştir. Yıl ve ay bazında değişimleri göreceğimiz endekste son açıklanan veriler bir önceki yılın aynı dönemine göre kıyaslanmaktadır ve bu sebeple enflasyon tek haneye düşmüştür. Burada kritik başarı faktörü baz alınan yılın ekonomik durumu kısacası neyi neyle kıyaslamamız gerekliliğidir.

http://www.tuik.gov.tr/hb/12/kapak/30857_img_3_12_03.10.2019-1833237103.jpg

Diğer taraftan bunların ışığında TÜİK'in son açıklamalarını gözden geçirelim. Son tabloda başlıklar halinde harcama gruplarını ve değişim oranlarını görebiliriz.

Yukarıda bahsettiğim gibi bizler için önemli olan konu hangi yılları hangi ekonomik koşullar altında kıstas kabul ettiğimizdir. Ekonomik büyümemiz ve yatırım ortamının iyileşmesi için yapmamız gereken iktisadi olarak verileri doğru işlemek olacaktır. İktisat paranın mühendislik boyutudur. Doğru hesaplamalar önümüzü daha net görmemizi sağlayacaktır.